Jet Doedel is hertaalster voor Eenvoudig Communiceren. Dat betekent dat ze bestaande boeken omschrijft naar eenvoudig Nederlands. Naast haar werk deed ze een studie Taalwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, waarbij ze zich specialiseerde in tweedetaalverwerving en meertaligheid. Voor haar scriptie onderzocht ze de boeken van, jawel: onze uitgeverij! We spraken met Jet over haar onderzoek, waaruit bleek dat onze boeken geschikt zijn voor tweedetaalleerders en hun leerproces kunnen bevorderen.
Masterscriptie
‘Ik hertaal al jaren boeken voor Eenvoudig Communiceren. Ik schrijf deze op taalniveau A2/B1. Dit deed ik altijd intuïtief. Ik heb jaren voor de klas gestaan als docent Nederlands en heb ook een studie journalistiek gevolgd, dus dan let je erg op je taalgebruik; je past het altijd aan op je doelgroep. Maar ik was nieuwsgierig of ik ook hard kon maken, wat ik al heel lang intuïtief deed. Voor mijn masterscriptie heb ik daarom 54 hertaalde boeken van Eenvoudig Communiceren onder de loep gelegd. Ik onderzocht of de boeken inderdaad zijn geschreven in de veronderstelde woordenschat van lezers op niveau A2/B1, en of er ruimte was om nieuwe woorden te leren.’
Richtlijnen
‘Voor mijn onderzoek keek ik naar de woorden die gebruikt werden in de boeken. Want volgens richtlijnen die bijvoorbeeld in het staatsexamen en in NT2-lesmethodes worden gebruikt, heeft een tweedetaalleerder met taalniveau B1 een woordenschat van ongeveer 5.000 veelgebruikte Nederlandse woorden. Voor tweedetaalleerders met niveau A2 gaat het om zo’n 2.000 hoogfrequente woorden. Ik maakte gebruik van een woordenboek met de 5.000 meest gebruikte woorden in het Nederlands. Deze woorden heb ik uitgebreid naar woordfamilies, inclusief vervoegingen, verkleiningen, meervouden, uitgangen, et cetera. Met een softwareprogramma heb ik toen de boeken onderzocht.’
Het resultaat
‘Wat bleek? De meeste boeken die ik onderzocht, bestonden uit tenminste 95 procent van de 5.000 hoogfrequente woorden. Een deel bestond zelfs uit 98 procent hoogfrequente woorden. En dat is goed, want volgens onderzoek moet iemand minimaal 95 procent van de woorden in een tekst kennen, om de tekst te begrijpen. De boeken van Eenvoudig Communiceren passen dus wat betreft de gebruikte woordenschat bij de niveaus van lezers op A2/B1-niveau.’
Nieuwe woorden
‘De vraag is dan: is er nog ruimte om nieuwe woorden te leren? Jawel! Bij een dekkingsgraad van 95 procent is nog steeds 5 procent van de woorden onbekend. En als deze onbekende woorden maar vaak genoeg voorkomen in de tekst, kan de lezer hun betekenis afleiden uit de context en zo nieuwe woorden leren. Dat bleek het geval: alle onderzochte boeken bevatten nieuwe woorden die vaak genoeg voorkwamen om ze te leren. Daarnaast is het voor een tweedetaalleerder ook goed om woorden te lezen die hij of zij al kent, bijvoorbeeld uit een NT2-les of een boek. Want dan leert diegene meer over hoe deze woorden gebruikt worden. Zelfs als iemand 100 procent van het boek begrijpt, is het trouwens goed om te lezen. Om het leestempo te trainen, bijvoorbeeld. Maar ook voor het leesplezier. En het is juist níét goed als een tekst te veel nieuwe woorden gebruikt en onder de 95 procent dekkingsgraad zakt. Want dan snapt een lezer vaak te weinig van het verhaal om informatie uit de context te halen en nieuwe woorden te leren. Voor het hele leesproces is het resultaat van mijn onderzoek dus goed: de boeken van Eenvoudig Communiceren zijn geschreven in de woordenschat die past bij niveau A2/B1, en er is ook nog ruimte om woorden te leren!’
Kanttekening
‘Er moeten wel wat kanttekeningen bij het onderzoek geplaatst worden. Ik heb de boeken onderzocht aan de hand van wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen. Maar ik heb geen onderzoek gedaan naar individuele lezers. Zo is het afhankelijk van het individu hoeveel woorden diegene echt begrijpt. Lezers verschillen bijvoorbeeld in hun taalgevoel of leesvaardigheid, waardoor er misschien ook tekstbegrip kan zijn bij een lagere of juist een hogere dekkingsgraad.’
Rijke teksten
‘Er bestaan veel buitenlandse lezersonderzoeken naar woordenschatverwerving door lezen, en de positieve resultaten zijn robuust. Ik ben ervan overtuigd dat mensen er veel aan hebben om onze boeken te lezen, óók om hun woordenschat uit te breiden. Want onze hertalingen zijn rijke teksten. Zo blijven structurerende elementen belangrijk. Ik let er dan ook altijd op dat de teksten duidelijk zijn en maak hiervoor gebruik van bijvoorbeeld verwijs- en signaalwoorden. Goed vereenvoudigde teksten blijven dus goede teksten, met alles erop en eraan. Het lezen van onze boeken kan lezers daarom helpen om nieuwe woorden te leren en hun woordbegrip te verbeteren.’
Jet Doedel, hertaalster voor EC.